Amortyzacja środków trwałych to inaczej wyrażony w pieniądzu stopień ich zużycia. Innymi słowy jest to zmniejszenie się wartości dobra kapitałowego w określonym czasie w wyniku jego używania lub starzenia się. Dokonuje się jej poprzez odpisy amortyzacyjne, będące systematycznym i zaplanowanym rozłożeniem początkowej wartości środka trwałego na ustalony okres amortyzacji. Można ją rozpocząć najwcześniej po przyjęciu środka do używania, nie później jednak niż z chwilą kiedy odpisy amortyzacyjne lub umorzeniowe ulegną wyrównaniu z wartością początkową środka trwałego lub przeznaczenia go do likwidacji czy sprzedaży. Amortyzacja jest kosztem niepieniężnym, czyli nie powoduje powstania wydatków, może być również jednym z finansowania źródeł restytucyjnych. Stosując amortyzację można bowiem zaliczać w koszty poszczególnych okresów nakłady na wytworzenie czy zakup środka trwałego. To z kolei pozwala zgromadzić fundusze na zakup nowych środków po zamortyzowaniu starych.
Z możliwości amortyzowania wyłączone są:
– grunty i prawo wieczystego użytkowania gruntów,
– budynki mieszkalne wraz ze znajdującymi się w nich dźwigami i lokale mieszkalne, które służą prowadzeniu działalności gospodarczej albo są dzierżawione lub wynajmowane na podstawie odpowiedniej umowy, jeżeli podatnik nie podejmie decyzji o amortyzowaniu tych środków,
– eksponaty muzealne i dzieła sztuki,
– składniki majątku nieużywane na skutek zawieszenia działalności gospodarczej, na podstawie przepisów o swobodzie działalności gospodarczej, albo wskutek zaprzestania działalności, w której były one używane; w tej sytuacji składniki te nie podlegają bowiem amortyzacji od miesiąca następującego po miesiącu, w którym działalność zawieszono lub zaprzestano jej prowadzenia.
Amortyzacji można dokonywać jedną z wybranych metod:
1. Metoda liniowa.
Polega na dokonywaniu regularnych odpisów amortyzacyjnych od początkowej wartości środka trwałego, ponieważ zakłada, że zużycie środka trwałego i spadek jego wartości odbywa się równomiernie w każdym okresie. Jest to metoda najprostsza, a stawki amortyzacyjne ustala się na podstawie Klasyfikacji Środków Trwałych. Odpisy amortyzacyjne rozpoczyna się w pierwszym miesiącu, w którym dany środek trwały został wprowadzony do ewidencji, i dokonuje jej się co miesiąc, aż do miesiąca, w którym wartość odpisów amortyzacyjnych zrówna się z wartością początkowa, lub w którym środek ten zostanie poddany likwidacji. Jeśli amortyzacja dotyczy środków trwałych wpisanych po raz pierwszy do ewidencji podatnika lub spełniających definicję środka trwałego lub ulepszonego zgodą z przepisami, odpisy amortyzacyjny mogą być dokonywane przy zastosowaniu indywidualnych stawek. Umożliwia to szybszą amortyzację środka trwałego.
2. Metoda degresywna.
Zgodnie z założeniami tej metody, użyteczność środka trwałego maleje z upływem czasu. W związku z tym najwyższe odpisy dokonywane są w początkowym okresie używania środka trwałego, i maleją z czasem wraz ze spadkiem jego wartości. Metodę tą stosować można do czasu, aż wysokość odpisów zrówna się z wysokością, jaką miały by te odpisy przy zastosowaniu metody liniowej. Wtedy też przechodzi się na metodę liniową. Degresję można jednak stosować wyłącznie do określonych grup środków trwałych, które w Klasyfikacji mieszczą się pod numerami od 3 do 6 oraz 8.
3. Metoda progresywna.
Zwana inaczej metodą rosnących odpisów, polega na zwiększaniu wysokości odpisów amortyzacyjnych wraz z upływem czasu i użytkowania środka trwałego. Takie podejście uzasadnia założenie, że im dłużej środki trwałe są używane, tym więcej wymagają napraw i remontów, w związku z tym zwiększa się koszt ich eksploatacji.
4. Metoda naturalna.
Korzystając z tego sposobu wysokość okresowego odpisu amortyzacyjnego określa się przez porównanie wykorzystania składnika majątku podlegającego amortyzacji, z określoną przez producenta maksymalną zdolnością produkcyjną w całym okresie użytkowania. Nie jest ona jednak stosowana od 2007 roku.
5. Metoda jednorazowa.
Mogą z niej skorzystać jedynie podatnicy podatku dochodowego od osób fizycznych i prawnych, którzy działalność rozpoczęli w 2013 roku. Mogą dokonać jednorazowego odpisu w wysokości 50 000 euro. Ponadto możliwość taka przysługuje małym podatnikom, których przychody brutto ze sprzedaży w poprzednim roku podatkowym nie przekroczyły kwoty 1 200 000 euro. Amortyzacji takiej można dokonać w stosunku do środków sklasyfikowanych w grupach 3-8 z wyłączeniem aut osobowych.
W przypadku zawieszenia działalności gospodarczej, zawieszeniu ulegają również odpisy amortyzacyjne, co dzieje się od miesiąca następującego po miesiącu, w którym działalność zawieszono. Wznowienie działalności umożliwia również wznowienie dokonywania odpisów amortyzacyjnych.